Iti panangikagumaan a mangkissay iti pannakaat-atiddog ken pannakaupay para kadagiti residente ken dagiti makinkukua iti komersial a sanikua nga agsagsagana a mangbangon manen iti Lahaina a nadadael gapu iti uram, agtartrabaho ti DLNR State Division of Historic Preservation (SHPD) tapno balansien ti kapartak ken kinaepisiente iti pannakasalaknib dagiti historikal ken arkeolohikal a gameng, partikular ti iwi.

“Ar-aramidenmi itan dagiti panagrepaso ti proyekto a kaduami ti Maui County ken dadduma pay nga ahensia ti estado,” kinuna ni SHPD Administrator Jessica Puff. Dagiti uram ket nakaigapuan ti dakkel a pannakadadael iti Lahaina National Historic Landmark District ken dua a historiko a distrito ti county. “Awanen ti adu a nabati a built environment. Isu a ti kangrunaan a banag a pagsasaritaanmi, ket no kasano a napartak nga iyabante dagiti proyekto bayat nga ar-aramidentayo ti due diligence-tayo tapno agtalinaed a kitaen ti aniaman nga arkeolohia, wenno napatpateg pay, iwi (dagiti tedda ti tao) a mabalin a maipalgak bayat ti proseso ti panagibangon,” inlawlawag ni Puff.

Ikonsiderar ti SHPD ti mangaramid kadagiti mapa ti sensibilidad ken maysa nga arkeolohikal a plano ti panangmonitor a mabalin nga usaren ti amin a makinkukua iti residensial ken komersial a sanikua tapno saanda a kasapulan ti mangaramid ken agbayad kadagiti indibidual.

“Dagiti mapa ti sensibilidad,” kuna ni Puff, “ket makatulong a mangipadto iti posibilidad a makasabat dagiti makinkukua iti sanikua iti iwi ken no kasapulan wenno saan ti kanayonan nga arkeolohikal wenno kultural a panangmonitor. Gapuna, no umay kadatayo ti maysa a proyekto tapno marepaso nalakatayo a maikeddeng ti posibilidad a makasabet ti maysa kadagita nga isyu.”

Ti dibision ket makisarsarita iti Kondado ti Maui maipapan no kasano ti agplano ken mangpadur-as kadagiti mekanismo a mangipalubos iti kondado a mangikeddeng ti posibilidad a makasabet iti iwi wenno dagiti historikal a sanikua. “Iladawami ti maysa a mekanismo ti panagsala a sadiay ti county ti mangikeddeng kadagiti proyekto nga addaan iti nababa a posibilidad a mangibuksilan kadagiti iwi, kultural, wenno historikal nga artifact ken saan nga ipatulod dagita a repaso iti SHPD. Dagiti laeng proyekto nga addaan iti kangatuan a sensibilidad wenno kaaduan a mayat a makasabet iti iwi ti umay kadakami tapno marepaso,” innayon ni Puff.

Admitirenna nga adda dagiti sumagmamano a permiso a naawat a nasapa ti SHPD a nangala iti panawen a mangproseso gapu ta ti county ket nangibandilia kadagitoy, wenno dagiti iwi ket naduktalan iti kabangibang a sanikua, a mangisingasing ti nangatngato a posibilidad a makasabet kadagiti iwi iti asideg.

Napaliiw ni Puff, “Ilepleppasmi ti sumagmamano a panangrepaso iti wagas ti aldaw a 1-2 a lawas ken direkta a makikomunikarkami kadagiti aplikante, no kasapulan, tapno makatulong a mangpagna kadakuada iti proseso ken no kasano nga isubmitir dagiti proyektoda kadakami iti nakompleto a porma.”