Kuo fakakakato ‘e he Potungaue Vai ‘a e Vahefonua Maui ‘a e takai ‘e ua ‘o e sivi vai ‘o ‘ikai ha ola ‘i he ngaahi takai ko ia ‘oku mahulu hake ‘i he ngaahi tu’unga ‘oku ngaue’aki ‘a e vai inu malu ‘a e siteiti pe fakafederal ‘i he ngaahi feitu’u ‘o Kula. Kaekehe, ‘oku kei lele pe ‘a e Fakatonutonu ki he Vai Ta’emalu ‘o tatali ki he ola ‘o e ngaahi sivi kehe ‘oku lolotonga fakahoko he taimi ni.

Kuo pau ke fakakakato ‘a e takai hono tolu ko ‘eni ‘o e sivi pea fakamo’oni’i ‘oku malu ‘a e vai kimu’a pea toki lava ke fakatonutonu ‘a e Fakahinohino ki he Vai ‘Oku ‘Ikai Malu ki he kau kasitoma vai ‘o Kula, ‘o fakatatau ki ha founga na’e fa’u ‘e he Potungaue Ma’u’anga Vai mo e Potungaue Mo’ui ‘a Hauai’i mo e Potungaue Malu’i ‘o e ‘Atakai ‘o ‘Amelika.

Ko e sivi fakamuimui tahá naʻe kau ai ha ngaahi sipinga vai naʻe toʻo mei loto ʻi ha ngaahi vaitupu vela lahi. Naʻe fakahaaʻi ʻe he ngaahi olá ʻa e ʻi ai ʻa e lead ʻoku fakatatau ki he vaí ʻi he ngaahi vaitupu afi ko iá. Ko e 'omi 'o e vai 'i loto 'i he sisitemi tufaki'anga koloa 'oku ne ta'ofi 'a e taki mei he hiki ki mui ki he sisitemi pe a'u ki he ngaahi 'api mo e ngaahi pisinisi 'a e kau kasitomaa. ‘I he lahi ‘o e fakatokanga, ‘oku lolotonga fufulu ‘e he Potungaue Vai ‘a e ngaahi vai ‘o e afi ke to’o ‘a e me’a ‘oku ‘uli’i pea ‘oku lolotonga fakahoko ha toe takai ‘o e sivi ke fakapapau’i ‘oku ‘ikai ha ‘uli ‘i he sisitemi tufaki’anga vai pea ‘oku malu ke inu ‘a e vai.

‘I he tatali ki hono ma’u ‘o e ngaahi ola faka’osi ko ‘eni, ‘e sivisivi’i ‘e he Potungaue Vai ‘a e Fakahinohino ki he Vai Ta’emalu pea ‘oatu ha toe fakahinohino ki he me’a ‘e lava ke foki malu ‘a e ngaahi komiuniti ‘oku uesia ki hono faka’aonga’i ‘o honau vai ‘o e vahefonua. Kae ‘oua kuo fakatonutonu pe kaniseli ‘a e Fakatonutonu ki he Vai Ta’emalu, ‘oku fakamanatu atu ki he kau kasitoma vai Kula ‘oku uesia ke nau kei inu pe ‘a e vai ‘i he hina pe ngaue’aki ‘a e ngaahi koniteina kuo ‘osi faka’auha ke fakafonu ‘aki ‘a e vai mei he ngaahi tangike vai ‘a e vahefonua ki he ngaahi fiema’u faka’aonga’i mo e ma’a.

Ko e mape 'oku ne fakahaa'i 'a e UWA mo e ngaahi fehokotaki'anga ki he ngaahi ola kotoa 'o e fale fakatotolo fakakemi 'i he feitu'u 'oku 'oatu heni.

Na’e tuku atu ‘a e fale’i ‘i he ‘aho 11 ‘o ‘Aokosi 2023, ko ha fakatokanga koe’uhi ko e ngaahi uesia ta’e’iloa ‘o e vela ‘o e vao ‘i he feitu’u ni. Ko kinautolu ʻi he ʻēlia ʻo e UWA ʻoku totonu ke nau muimui ki he ngaahi fakahinohino ʻoku fokotuʻu atu ʻi laló. Ko e sisitemi vai ‘i tu’a ‘i he feitu’u fale’i ‘oku te’eki ke uesia ia ‘e he ngaahi vela.

Koe’uhi ko e vela ‘a e vao ‘i Kula ‘Olunga, na’e faka’auha ai ‘e he vela ‘a e ngaahi langa ‘e ni’ihi ‘i he sisitemi vai ‘o Kula ‘Olunga, pea na’e mole ‘a e mīsini ‘i he ngaahi feitu’u ‘e ni’ihi ‘i he sisitemi vai. Ko e ngaahi tu‘unga ko ení na‘e fakatupunga nai ai ‘a e ngaahi me‘a ‘uli fakatu‘utāmaki, kau ai ‘a e penisini mo e ngaahi kemikale faka‘ōkani kehe ‘oku ‘ikai ke leleí (VOCs), ke hū ki he sisitemi vaí. Ko e fakatokanga, 'oku fale'i atu 'e he Potungaue Mo'ui 'a e Siteiti 'o Hawaii, pea mo e Potungaue Vai 'a e Vahefonua Maui ki he kakai 'o e feitu'u 'oku uesia ke 'oua na'a nau ngaue'aki 'a e vai 'o e paipa ki he inu mo e tunu me'akai kae 'oua kuo toe fakatokanga mai.

‘Ikai ngata aí, ‘oku fale‘i atu ‘a e kakai ‘o e koló ke nau:

• Fakangatangata hono ngaue'aki 'o e vai vela .
• Fakangatangata e taimi kaukau/kaukau (ngaue'aki 'a e vai mafana mo e feitu'u 'oku 'ea)
• Faka'aonga'i ha me'a fufulu ipu ke fufulu 'aki 'a e ipu pea faka'aonga'i 'a e 'ea momoko 'o e fokotu'utu'u .
• Fufulu e ngaahi kofú ʻi ha vai momoko .
• Faka‘ehi‘ehi mei hono ngāue‘aki ‘a e ngaahi me‘a fakamāfana kofú (fō māfana ‘i tu‘a)
• 'Oua 'e kaukau .
• 'Oua 'e ngaue'aki 'a e ngaahi kaukau vela pe kaukau tahi .
• 'Oua 'e ngaue'aki 'a e 'aisi mei he ngaahi me'a ngaohi 'aisi 'otometiki .
• Ngāue‘aki ‘a e ‘ea totonú ‘i hono ngāue‘aki ‘a e vaí ‘i loto fale .

'Oku ma'u 'a e vai inu 'i 'olunga 'i he Hala Crater, Hala Copp, 'Apiako Kula ofi ki he falekai, Senitā Fakakolo 'o Kula, Loki Kula, Paaka Laise, Falekoloa Ching mo e Falekoloa Ranch 'a Ulupalakua.