‘Oku lolotonga fengaue’aki vāofi ‘a e Potungāue Mo’ui ‘a Hauai’i (DOH) mo e Potungāue Malu’i ‘o e ‘Ātakai ‘o ‘Amelika (EPA) ke tānaki mo ‘analaiso ‘a e ngaahi fakamatala ki he siofi ‘o e tu’unga ‘o e ‘ea. Kuo fakahā ʻe he ngaahi potungāué ʻoku fakafiemālie ʻa e ola mei he ʻuluaki sipinga ʻo e ʻeá mo e siofi ʻo e ʻeá naʻe fakahoko ʻi Lahaina mo e Upcountry Maui. ‘Oku ‘ikai ke fakahaa’i ‘e he ngaahi ola ‘a e fakamo’oni ‘o e kovi ‘a e ‘ea pe ko ha ngaahi tu’unga fakatu’utamaki ‘o e ngaahi me’a ‘oku ‘uli ‘i he ‘ea ‘i he taimi na’e tanaki ai ‘a e ngaahi sipinga.

Fakatatau ki he DOH, ko e siofi angamaheni 'o e 'ea 'oku ne fakahaa'i 'a e tu'unga lelei 'o e 'ea 'o e 'atakai, pea 'e lava ke fakatupu 'e he matangi ma'olunga pe ngaahi ngaue fakama'a 'a e efu mo e efu ke hoko 'o 'ea. ‘Oku kei siofi ofi ‘e he DOH mo e EPA ‘a e tu’unga ‘o e ‘ea ‘i he taimi ‘oku fakahoko ai ‘a e ngaahi ngaue ki hono toe hū mai, fakama’a, mo to’o ‘a e veve. 

Ke fakasi'isi'i 'a e toe hū mo e ngaahi uesia 'o e fakama'a 'i he tu'unga lelei 'o e 'ea, 'Oku faka'aonga'i 'e he EPA 'a e Soiltac , ko ha stabilizer 'o e kelekele, ki he efu mo e ngaahi la'iva'e 'o e veve 'o e ngaahi fale mo e ngaahi me'alele kuo vela. Fakatatau ki he EPA, 'oku fakasi'isi'i 'e he faka'aonga'i 'o e stabilizer ko 'eni 'a e nga'unu 'a e efu, veve, mo e ngaahi me'a 'oku 'uli 'i he 'ea, kelekele, mo e vai, tokoni ke malu'i 'a e 'atakai 'oku uesia mo e 'atakai.  

‘E fetu’utaki ‘a e Kau ‘Enisinia ‘a e Kau Tau ‘a ‘Amelika (USACE) mo e ngaahi hoa ngaue fakafederal, fakasiteiti mo fakalotofonua ke fakahoko ‘a e polokalama to’o veve ‘oku poupou’i ‘e he pule’anga. Lolotonga e ngaue ki hono to’o ‘o e veve, ‘e fakahoko ‘e he USACE ‘a e sivi ‘o e ‘atakai pea ngaue’aki ‘a e ngaahi founga pule’i lelei taha ki hono to’o ‘o e veve ke fakasi’isi’i ‘a e ngaahi uesia ki he tu’unga ‘o e ‘ea. Ko e toʻo kotoa ʻo e ngaahi veve ʻe fie maʻu ke muimui ki he ngaahi tuʻunga moʻui ko ʻení. ‘Oku kau heni ‘a hono fakavave’i ‘o hono to’o ‘o e efuefu mo e veve ke fakasi’isi’i ‘a e ngaahi uesia ‘o e ‘atakai.

‘Oku kei faka’ai’ai ‘e he DOH ‘a e kakai ‘o Maui ke nau tui ha me’a fakapuli mata ‘oku tu’unga ma’olunga, hange ko e me’a fakapuli mata N95, mo e ngaahi me’angaue malu’i fakafo’ituitui kehe ‘i he taimi ‘oku nau ‘i he ngaahi feitu’u ‘oku uesia. ‘Oku totonu foki ke kei fai ‘a e ngaahi fakatokanga ‘i he ngaahi feitu’u ofi kapau ‘e liliu ‘a e tu’unga ‘o e ‘ea koe’uhi ko e efu ‘oku fakahoha’asi mei ha feitu’u ‘oku uesia. 

‍

Fakamatala ki he Sivi 'o e Tu'unga 'o e 'Ea

Fakatatau ki he DOH mo e EPA, tanaki atu ki he sipinga 'o e 'ea fakava'e na'e fakahoko, na'e fokotu'u 'e he EPA mo e DOH 'a e ngaahi sensor PM2.5 taimi mo'oni 'e 13 'i Lahaina mo e Upcountry Maui hili 'a e vela 'o e vao. ‘Oku sikani ‘e he ngaahi monitoá ha me‘a ‘oku fu‘u lelei ‘aupito, ‘o hangē ha efu ‘oku ui ko e “Particulate Matter” pe PM 2.5, ‘a ia ‘oku fakahaa‘i ai ‘a e efu mo e efu.

Ko e ngaahi me‘a ‘oku ‘uli‘i ‘oku hoha‘a ki aí, hangē ko e ngaahi ukamea hangē ko e lētí pe ‘asenikí, ‘oku nau pipiki ki he ngaahi konga ‘o e efuefu mo e efu ‘oku nau lēsisita ko e ngaahi me‘a ‘oku ‘ikai ke ‘i ai hano ‘uhinga. Koe'uhi ko 'eni, 'e lava ke faka'aonga'i 'a e siofi 'o e 'ea ki he PM2.5 ko ha faka'ilonga ki he siofi 'o e ngaahi me'a 'oku 'uli. Kapau 'oku 'ikai ke ma'olunga ange 'a e ngaahi fua 'o e PM2.5 'i he ngaahi tu'unga angamaheni 'o e baseline (kei 'i he sone lanumata), pea 'oku 'ikai ke 'i he 'ea 'a e efu mo e efu mei he ngaahi feitu'u 'oku uesia, mo honau ngaahi me'a 'oku fekau'aki mo ia, 'i ha fa'ahinga lahi 'e lava ke fua 'e lau 'oku fakatu'utamaki.

‍

Ngaahi Ma'u'anga Tokoni ki he Tu'unga 'o e 'Ea

• 'Oku 'omi 'e he DOH ha Fakahinohino ki he Maui Wildfires 'ea 'o e tu'unga lelei 'o e ngaahi momo'i me'a 'uli .
• 'E lava ke ma'u 'e he kakai fakafo'ituitui 'a e fakamatala 'o e siofi 'o e tu'unga lelei 'o e 'ea 'i he taimi mo'oni 'o faka'aonga'i 'a e uepisaiti 'o e siofi 'o e 'ea 'a e EPA .
• Ko e fakamatala kuo tukuange mai 'e he DOH 'oku ne 'omai ha ngaahi fakaikiiki lahi ange ki he founga sivi . 
• 'Oku 'omi 'e he uepisaiti 'a e EPA 'a e fakamatala pau ki he Maui Wildfire, kau ai ha fakamatala lahi ange ki he Soiltac . 

‍

Ngaahi Vai mo e Ngaahi Vai Ofi ki he Matātahi

Ko e DOH, Potungaue Fonua mo e Ngaahi Ma'u'anga Tokoni Fakanatula 'a e Siteiti 'o Hawaii (DLNR), Savea Fakasiokalafi 'a 'Amelika (USGS), Vahefonua Maui, 'Univesiti 'o Hawaii (UH) mo e ngaahi kulupu tauhi lahi 'oku nau ngaue fakataha ke siofi 'a e ngaahi uesia mo malu'i 'a e ngaahi vai, ngaahi vai ofi ki he matātahi, mo e ngaahi 'ekosisitemi 'o e matātahi.

‘Oku ngāue ‘a e ngaahi feinga lahi ke malu‘i fakatou‘osi ‘a e ngaahi vaitupu mo e ngaahi vai ofi ki he matāfangá. Hangē ko ʻení, hili ʻa e ngaahi velá, naʻe vave hono fakahoko ʻe he Potungāue Ngāue Fakapuleʻanga ʻa e Vahefonua Mauí (DPW) ʻa e Ngaahi Founga Puleʻi Lelei Tahá (BMPs) ʻi loto ʻi he feituʻu naʻe velá ke maluʻi ʻa e ngaahi sisitemi fakatafeʻanga vaí mo e ngaahi halanga vaí. Kuo fokotuʻu ha ngaahi sote filita mo ha ngaahi foʻi ʻakau ʻoku takatakai ʻi he ngaahi hūʻanga ʻo e vaí mo e ngaahi pesini maʻuʻanga vaí ʻi he koló kotoa. Kuo toe fokotu'u foki mo e ngaahi puipui 'o e turbidity mo e ngaahi check dam 'i lalo 'i he ngaahi langa kuo vela 'a ia 'oku 'i ai 'a e malava ke fakahangatonu 'a e tafe 'a e vai ki he 'oseni. 'Oku kei hokohoko atu pe 'a e DPW hono fakatupulaki mo fakafo'ou 'a e ngaahi BMP 'oku fekau'aki mo e feitu'u vela.

‘Oku fakavave’i foki ‘e he Army Corps of Engineers ‘a hono to’o ‘o e efu mo e veve ke fakangatangata ‘a e ‘asi ki he ngaahi vai ofi ki he matātahi mo e ngaahi vaitupu.

ʻOku fakahoko ʻe he Potungāue Fefonongaʻaki ʻa Hauaiʻí ha founga puke ʻo e vai ʻuhá ʻi Lahaina. Ki ha fakamatala lahi ange ki he me'a ni kataki 'o vakai ki he fakamatala 'i lalo.

‍

Potungaue Fefononga'aki - Ka 'Oihana 'Alakau

JOSH KILINI, MD KŌVANA | KE KIAʻĀINA
ED SNIFFEN TALEKITA | KA LUNA HOʻOKELE
Ki hono Tukuange Vave: Nōvema 21, 2023

'E fokotu'u 'a e Sisitemi Puke Vai 'Uha Fakavavevave 'i Lahaina

'E tokoni 'a e sisitemi pukepuke ke ta'ofi 'a e ngaahi veve 'o e fakatamaki mei he tafe ki he 'oseni .

LAHAINA, Hawaiʻi – ʻOku fokotuʻu ʻe he Potungāue Fefonongaʻaki ʻa Hawaiʻi (HDOT), Vahefonua ʻo Maui, mo e Puleʻanga ʻo e Hala Lahi ʻa e Puleʻanga Fakatahataha (FHWA) ha sisitemi pukepuke ʻo e vai ʻuha fakavavevave ʻi Lahaina ke fakasiʻisiʻi ʻa e uesia ʻo e ʻātakaí mei he ʻuli, efuefu, mo e ngaahi veve kehe ʻo e fakatamaki ʻoku malava ke hū ki he sisitemi ʻuha ʻuha.

Ko e poloseki ko ‘eni ‘oku fe’unga mo e $40 miliona, ‘a ia ‘oku kau ai ‘a e tisaini, pule’i ‘o e langa mo e hokohoko atu hono pule’i ‘o e sisitemi ‘o a’u ki he 2024, ‘oku fakapa’anga ia ‘o fakafou ‘i he polokalama Tokoni Fakavavevave ‘a e FHWA. Ko e feituʻu ke ʻufiʻufi ʻe he sisitemi puke ʻo e vai ʻuhá ʻoku kau ai ʻa e lōloa kotoa ʻo e Hala Muʻá, Hala Lahi ʻo Honoapiʻilani ʻi he vahaʻa ʻo hono fehokotaki fakatonga mo e Hala Muʻá mo e Paʻake Wahikuli Wayside, mo e ngaahi hūʻanga vai ʻuha ʻi he Fonua ʻApi ʻo Leialiʻi Hawaiian. 'E lava ke sio heni ki ha mape 'oku ne fakahaa'i 'a e feitu'u 'o e poloseki .

Kuo kamata e ngāue ki hono teuteuʻi ʻo e feituʻú ki hono fokotuʻú. Mahalo ‘e fakatokanga’i ‘e he kakai ‘a e Ngaahi Founga Pule’i Lelei Taha (BMPs) ‘i he founga ‘o e “sote” lanumata pe ngaahi ‘ā ke sivi’i ‘aki ‘a e ngaahi ‘uli mo e ngaahi me’a ‘oku ‘uli ‘oku fokotu’u ‘i he feitu’u ‘o e poloseki. Ko e ngaahi founga kehe ‘e lava ke kau ai ‘a e:

• To'o 'o e veve 'o fakafou 'i he tafi 'o e hala, ngaahi loli vekiume mo e kau ngaue 'o e hala.
• Pule'i 'o e ma'u'anga tokoni 'o fakafou 'i hono faka'aonga'i 'o e hydromulch 'i he ngaahi feitu'u 'oku fakaava 'a e grubbed 'oku fakahisitolia 'oku faingata'a'ia 'i he erosion lolotonga 'a e ngaahi me'a 'oku hoko 'i he matangi. Ko e ngaahi naunau pe 'oku 'ikai kona mo biodegradable 'a ia na'e ngaue'aki kimu'a 'i Maui 'e ngaue'aki ia ki he hydromulch.
• Malu'i 'o e ngaahi hū'anga 'o ngaue'aki 'a e ngaahi tupenu 'o e sediment 'i he ngaahi hū'anga mo e ngaahi pesini ma'u ke 'oatu ha toe sivi 'o e vai 'uha 'i he'ene hu ki he ngaahi langa 'o e tafe'anga vai.
• Puke mo faito’o ‘aki hono puke fakataimi mo fakatafoki ‘a e vai ‘uha ki hono to’o ‘o e ngaahi me’a ‘oku ‘uli’i kimu’a pea toki tukuange ia ki he sisitemi fakatafe ‘o e ‘uha.

Ki ha fakamatala lahi ange fekau'aki mo hono tokanga'i 'o e vai 'uha 'i Maui 'a'ahi ki he stormwatermaui.com mo e Polokalama Pule'i 'o e Vai 'Uha 'o e Vahefonua Maui.

‍

Vai Ofi ki he Matātahi

‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi kulupu ‘oku nau ngāue fakataha ke siofi ‘a e tu‘unga ‘o e vai ofi ki he matāfangá pea malu‘i ‘a e ngaahi ‘ekosisitemi mo e ngaahi ‘ā ‘oku mahu‘ingá.

‘Oku kei fakahoko pe ‘ e he va’a vai ma’a ‘a e DOH ‘a e vakai’i ‘o e vai ‘i he matātahi mo e pule’i ‘o e ‘atakai ‘oku makatu’unga ‘i he ngaahi vai ke malu’i ‘a e ngaahi ma’u’anga vai ‘i he matātahi mo e ngaahi ma’u’anga vai ‘i loto fonua. ‘Oku toe ‘oatu foki ‘e he DOH ‘a e ngaahi fakamatala mo e ngaahi fale’i ‘oku fakafo’ou ma’u pe ki hono siofi ‘o e tu’unga ‘o e vai .

'I Sepitema, DLNR, 'i he fengaue'aki mo e USGS , kamata ke tanaki 'a e fakamatala 'o fakafou 'i he ngaahi me'angaue sipinga 'i he ngaahi vai 'i he tafa'aki pe 'o e matāfanga 'o e West Maui. Ko e ngaahi me‘angāue sipinga fakapotopotó ‘oku nau fa‘ifa‘itaki ki he me‘a ‘e to‘o ‘e ha me‘amo‘ui koe‘uhi ke mahino‘i ‘a e ‘asi ki he ngaahi uesia fekau‘aki mo e afí.  

‘I ‘Okatopa, na’e fokotu’u ai ‘e he UH mo e Pacific Whale Foundation ‘a e ngaahi me’a faka’ilonga ‘o e tu’unga ‘o e vai ‘i he ngaahi vai ‘o e ‘oseni ‘o takatakai ‘i he feitu’u uesia ‘o Lahaina. Kuo ‘ilo ‘e he UH ha ngaahi hoa ngaue mo e kau ngaue fakataha lahi ‘i he’enau ngaahi feinga fakatotolo mo e malu’i, ‘a ia ‘oku kau ai ‘a e DLNR, polokalama Pule’i ‘o e Vai mo e ‘Otu Motu ‘o West Maui, DOH, Lapi ki he tu’unga lelei ‘o e vai ‘a e Kolisi UH Maui, Hui o Ka Wai Ola, Pacific Whale Foundation, mo e kau memipa ‘o e komiuniti Lahaina.

Fakatatau ki he ‘Univēsiti ‘o Hauai‘í “‘oku ngāue fakataha ‘a e timi ‘a e UH mo e kau mataotao ‘i he komiunitií mo e vahefonuá, siteití mo e fakafederal ke ‘ilo‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ‘ulí pea sivisivi‘i ‘enau lahi pea iku ‘o fakapapau‘i pe te nau liliu ‘a e ‘ekosisitemí pea uesia ‘a ‘ene tu‘unga mālohí ‘i he kaha‘ú. Naʻe foaki ki he timí ha paʻanga tokoni ki he tali vave mei he National Science Foundation (NSF) ke nau ako ʻa e ngaahi uesia vave mei he ngaahi meʻa ʻuli ʻoku fakatupu ʻe he afí.”

‘Oku lolotonga ngāue foki ‘a e Potungāue Malu‘i ‘o e ‘Ātakaí ‘i ‘Ameliká ke ta‘ofi ‘a e efu ‘oku ‘uli‘i ‘e he ngaahi me‘a ‘oku ‘ulí mei hono puhi‘i pe fufulu ki he tahí. Ko hono faka'aonga'i 'o e stabilizer kelekele Soiltac 'oku 'ikai ngata pe 'i hono malu'i 'o e tu'unga lelei 'o e 'ea, ka 'oku ne toe fakasi'isi'i foki 'a e tafe mo e 'uli 'o e vai. ‘Ikai ngata ai, kuo fai ‘e he EPA ‘a e to’o veve fakatu’utamaki lahi ke fakapapau’i ‘oku to’o ‘a e ngaahi fakatu’utamaki lahi mo e ngaahi me’a ‘oku ‘uli’i mei he ngaahi feitu’u ‘oku uesia ‘e he vela.

‍

Ngaahi Ma'u'anga Vai Ofi ki he 'Otu Motu

Ongoongo 'a e 'Univesiti 'o Hawaii : Fakatotolo 'e he kau fakatotolo 'a e UH 'a e tu'unga lelei 'o e vai ofi ki he matātahi, mo'ui lelei 'a e 'aá hili 'a e ngaahi vela 'i Maui
Potungaue Fonua mo e Koloa Fakanatula (DLNR) Ongoongo mo e Fakamatala
Potungaue Mo'ui 'a e Pule'anga, Va'a Vai Ma'a: Fakamatala Fakahinohino ki he Tu'unga 'o e Vai

‍

Malu'i 'o e Ngaahi Vai

Kuo fakahoko ʻe he Potungāue Ngāue Fakapuleʻanga ʻa e Vahefonua Mauí ha ngaahi poloseki kehekehe ʻi loto ʻi he ngaahi feituʻu kuo velá ke maluʻi ʻa e ngaahi sisitemi fakatafeʻanga vaí mo e ngaahi halanga vaí. Ko hono fakahoko ‘o e ngaahi founga pule lelei taha ‘i he tafa’aki ‘o e ngaahi hū’anga vai mo e ngaahi pesini ma’u’anga vai ‘oku tokoni ia ki hono malu’i ‘o e ngaahi vaitupu pea ‘oatu ‘a e malu’i ‘o e ‘atakai.

Kuo fengaue'aki 'a e vahenga Tauhi Kelekele & Vai 'o e Vahefonua mo Maui mo e 'ofisi 'o e Potungaue Tauhi 'o e Ngaahi Ma'u'anga Tokoni Fakanatula (NRCS) 'a e USDA 'i he 'Elia 'o e 'Otu Motu Pasifiki ke ma'u 'a e pa'anga fakafederal mo e tokoni fakatekinikale 'oku fu'u fiema'u 'o fakafou 'i he'ene polokalama Malu'i Fakavavevave 'o e Vai (EWP).

Ko e polokalama EWP ‘oku fakataumu’a ia ke malu’i ‘a e mo’ui mo e koloa mei he ngaahi fakatu’utamaki ‘oku vave mai ‘oku fakatupu ‘e he ngaahi fakatamaki fakaenatula. Kuo fakatahataha 'a e ngaahi SWCD 'o Olinda-Kula, Maui Hihifo mo Maui Lotolotonga ke nau hoa ngaue mo e NRCS ko e Siponisa Polokalama EWP.

‘Oku lolotonga fakahoko ‘a e ngaahi feinga ki hono malu’i ‘o e ngaahi vai mo e ta’ofi ‘o e holo ‘a e kelekele ke ta’ofi ‘a e maumau ki he ngaahi langa fakalakalaka mo e tafea ‘e lava ke ne fakatu’utamaki’i ‘a e ngaahi langa mo e ngaahi kelekele ‘i lalo ‘i he ngaahi feitu’u kuo vela. Ko e ngaahi poloseki EWP ‘e ni’ihi ‘e ala hoko ‘oku kau ki ai ‘a e ngaahi feinga totonu ke fakafoki ‘a e ngaahi ‘akau ke fakatu’uma’u ‘a e kelekele mo ta’ofi ‘a e holo; ngaahi pule ke malu‘i ‘a e fanga ki‘i fu‘u ‘akaú mei he fanga ‘asi kaivaó; fakafoki mai ‘o e ngaahi sisitemi vai; pea mo hono to‘o ‘o e ngaahi veve lahi mei he ngaahi feitu‘u faingata‘á.

Makehe mei he ngaahi feinga malu'i 'o e ngaahi vaitupu, 'oku kei hokohoko atu pe 'a e sivi lahi 'o e ngaahi sisitemi vai mo e ngaahi ma'u'anga vai inu mei he Potungaue Vai 'a e Vahefonua Maui, DOH, mo e EPA. Ke ako lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi faleʻi ki he vai inú mo e ngaahi feinga ke siofi, ʻaʻahi ki he https://www.mauirecovers.org/utilities .

Ngaahi Ma'u'anga Tokoni ki hono Malu'i 'o e Vai .

'Univesiti 'o Hauai'i 'i Manoa, Senitā Fakatotolo ki he Ngaahi Ma'u'anga Vai: Maui Post-Fire CommunityHub Fakamatala ki he Vai Inu

Ngaahi Vahefonua Tauhi Kelekele & Vai 'o Maui: Uepisaiti mo e Fakamatala

‍ ‍

Ko e Tu'unga 'o e Kelekele mo e Kelekele .

Ko e EPA mo e ngaahi hoa ngaue kotoa pe ‘oku nau kau ki hono to’o mo hono pule’i ‘o e ngaahi veve ‘oku nau fakahoko ‘a e ngaahi feinga ke malu’i ‘a e kelekele mo e tu’unga ‘o e kelekele. Lolotonga e to'o 'o e veve, 'Oku faka'aonga'i 'e he EPA 'a e Soiltac , ko ha stabilizer 'o e kelekele, ki he efu mo e ngaahi la'iva'e 'o e veve 'o e ngaahi fale mo e ngaahi me'alele kuo vela. Ko hono faka'aonga'i 'o e stabilizer 'e ta'ofi ai 'a e efu (pea mo e ngaahi me'a 'oku 'uli 'i loto) mei he mafola ki he kelekele mo e kelekele 'i tu'a 'i he ngaahi feitu'u kuo vela.

Kuo fakahoko foki mo e sivi efuefu ‘e he DOH ke siofi ‘a e ngaahi me’a ‘oku ala ‘i ai ‘i loto ‘i he ngaahi feitu’u ‘oku uesia ‘e he vela. Makatu’unga ‘i he ngaahi fakamatala na’e tanaki ‘i ‘Okatopa 2023, na’e ma’u ai ‘e he DOH ‘a e tu’unga ma’olunga ‘o e ‘aseniki ‘i he efuefu ‘o e vela ‘i Kula, fakataha mo e tu’unga ma’olunga ‘o e tata mo e kopaleti. Ko e ngaahi sipinga ‘i Kula na’e to’o ia mei he ngaahi ‘api na’e langa ‘i he vaha’a ‘o e 1930 ki he 2000 tupu. ʻI he ngaahi taʻu tatau ʻo e ngaahi ʻapí, ʻoku ʻamanaki ʻa e DOH ki ha ngaahi meʻa tatau ʻe maʻu ʻi Lahaina.

‘Oku lolotonga fakahoko foki ‘e he Kau ‘Enisinia ‘a e Kau Tau ‘a ‘Amelika (USCAE) ‘a e ngaahi sivi lahi ‘o e ‘atakai kimu’a pea toki fai ‘a e ngaahi ngaue ki hono to’o ‘o e ngaahi veve. ‘E fakahoko ‘a e sivi ‘o e kelekele ke fakapapau’i ‘oku malu mo ‘ata’ataa ‘a e feitu’u mei he ngaahi kona ‘e malava ke ‘alu atu. ‘E to’o ‘a e kelekele ‘inisi ‘e ono mei he ngaahi feitu’u na’e maumau’i ‘e he vela pea toki sivi’i leva ‘a e tu’unga ‘o e kelekele. Kapau ‘e ‘asi ‘i he sivi ‘oku ‘i ai ha ngaahi kona, ‘e fakahoko ‘e he USCAE ha toe fakalelei kae ‘oua kuo nau lava ‘o fakapapau’i ‘oku ma’a mo malu ‘a e kelekele ki hono toe langa mo nofo’i. ‘E ‘i he feitu’u ‘a e kau siofi fakafonua lolotonga ‘a e ngaahi feinga fakama’a mo e fakalelei kotoa ‘a e USCAE.

Ko e ngaahi feinga lahi ke to'o 'a e veve 'oku tokoni ia ke fa'u ha ngaahi sone uesia 'oku ma'a mo malu. Ke ako lahi ange fekau'aki mo e ngaahi feinga ke to'o 'a e veve, 'a'ahi ki he ngaahi ma'u'anga tokoni mei he EPA, USCAE mo e Vahefonua 'o Maui.

Ngaahi Ma'u'anga Tokoni ki he Tu'unga Lelei 'o e Kelekele mo e Kelekele .

DOH: Ngaahi fakamatala sivi efuefu fakamu'omu'a: Mo Kula ( 'Okatopa 15, 2023) mo Lahaina (10 'o Tisema, 2023)
FEMA mo e Vahefonua Maui: To'o 'o e Ngaahi Veve 'o e Afí mo e Fakamatala ki he Sivi 'o e 'Ātakaí
Ko e Kau ʻEnisinia ʻa e Kau Tau ʻa ʻAmeliká: Fakamatala ki he Tali ki he Vela ʻo e Vaoʻakaú ʻi Hauaiʻí
EPA 'o e 'Amelika: 2023 Maui Vela 'o e Vao

Faka'ilo: Ko e fakamatala 'i he peesi ko 'eni 'oku ne 'omai 'a e ngaahi fakakaukau fakalukufua 'oku 'ilo'i lelei, mo lahi 'o e ngaahi feinga malu'i 'o e 'atakai. Mahalo he ʻikai hoko ʻa e fakamatalá ko ha lisi kakato ʻo e ngaahi founga maluʻi kotoa pē ʻoku fai ʻe he ngaahi hoa ngāue fakalotofonuá, fakasiteití, mo fakafederal. Ko e ngaahi fakamatala 'oku 'i he peesi ko 'eni 'oku 'i ai 'a e ngaahi fakafo'ou mo e ngaahi liliu.

Kelekele & Lefulefu

Ko e efu mo e veve ‘oku kei ‘i he ngaahi koloa ‘oku uesia ‘e he vela ‘o e vaotaá ‘i Mauí ‘oku fakatu‘utāmaki ia ki he mo‘ui lelei ‘a e tangatá mo e ‘ātakaí. Ko e efuefu mo e veve ‘e lava ke ‘i ai ‘a e ngaahi me‘a ‘uli fakatu‘utāmaki hangē ko e ‘asipesitosí, lētí, mo e ‘asenikí. Kapau ‘e fakahoha‘asi ‘e he matangí, ‘uhá, pe ngaahi ngāue ‘oku toe hū ki aí, ‘e lava ke ‘asi ‘a e tangatá ki he ngaahi kemikale fakatu‘utāmakí. ‘Oku lava foki ke hū ‘a e ngaahi kemikale fakatu‘utāmakí ki he ngaahi ‘ekosisitemi fakalotofonuá, ‘o fakatu‘utāmaki‘i ai ‘a e fanga manú, ‘aá, pea ‘e malava ke hū ia ki he ngaahi me‘akaí.

Kuo vakai'i 'e he EPA 'a e fakamatala 'o e proprietary 'i he Soiltac®, 'a e stabilizer 'o e kelekele kuo fili ke faka'aonga'i 'i Maui, pea fakapapau'i 'oku 'ikai kona. ‘Oku tui ‘a e potungāué ko hono ngāue‘aki ‘o ha me‘a ke fakatu‘uma‘u‘i ‘a e kelekelé ‘oku malu ange ia ki he mo‘ui lelei ‘a e kakaí mo e ‘ātakaí ‘i hono tuku ‘a e efu mo e veve ‘o hangē ko iá. Ko hono faka'aonga'i 'o ha stabilizer kelekele 'oku tokoni ke fakasi'isi'i 'a e ngaahi fakatu'utamaki 'o e inhalation mo e mafola 'o e efu ki he vai pe ngaahi koloa 'oku takatakai. ʻE fakaʻaongaʻi ʻe he EPA ʻa e ngaahi meʻa fakatuʻutāmaki ʻo e kelekelé ki he efuefu mo e ngaahi laʻivaʻe ʻo e ngaahi fale ʻi Lahaina ʻi he fetuʻutaki mo e Vahefonua Maui mo e kau ʻōfisa fakalotofonuá. ‘E tokanga’i ‘e he EPA ‘a hono ngaue’aki ‘o e ngaahi me’a fakatu’uma’u ‘o e kelekele, ‘o fakapapau’i ‘oku muimui ki he ngaahi fakahinohino kotoa pe ki he mo’ui lelei mo e malu ke malu’i fe’unga ‘a e kakai mo e kau ngaue.