ʻo Māʻasi, 2025
Ko e patiseti fokotu'u 'a e Pule Kolo Bissen ki he FY 2026 'oku fakatefito ia 'i he fakaakeake, tu'umālie, 'inivesi fakavahefonua
Naʻe ʻoatu ʻe he Pule Kolo ko Richard T. Bissen, Jr. ʻi he ʻaho ni ʻa e Patiseti Fokotuʻu ʻo e Taʻu Fakapaʻanga (FY) 2026 ki he Fakataha Alēlea ʻo e Vahefonua Maui, ʻo ne fakamamafaʻi ʻa e tokanga ʻa e palaní ki he fakaakeaké, tuʻumālie taimi lōloá mo ha founga palanisi ki he ngaahi meʻa ʻoku fakamuʻomuʻa ʻi he vahefonuá kotoa.
“ʻI he taʻu kuo ʻosí, naʻe fehangahangai homau koló mo ha ngaahi pole lahi ʻaupito — pea ʻi he ngaahi fengāueʻaki mālohi mo e Fakataha Alēlea ʻo e Vahefonuá mo homau koló, kuo mau tuʻu fakataha ʻi heʻemau tukupā fakataha ke ngāue ki he kakai ʻo e Vahefonua Maui,” ko e lau ia ʻa e Pule Kolo ko Bissen. “ʻOku tataki ʻa e patiseti ʻo e taʻú ni ʻe he kaveinga ʻo e kahua — ko ha fakakaukau faka-Hauaiʻi ʻoku ʻuhinga ki he ‘fakavaʻé,’ pea ko ʻetau fakamanatu ia ke tokangaʻi hotau kakaí, maluʻi hotau ʻāina, fakaʻapaʻapaʻi hotau anga fakafonuá mo fakaʻapaʻapaʻi hotau hisitōliá.”
Naʻe toe fakahā foki ʻe he Pule Kolo ko Bissen ko e fuofua taimi ia ʻi ha taʻu ʻe 100, ke ʻoatu fakaʻofisiale ʻa e Pōpoaki Patiseti ʻa e Pule Kolo ʻo e Vahefonua Mauí ki he Kalake ʻo e Vahefonuá ʻi he lea faka-Pilitāniá mo e lea faka-ʻŌlelo Hawaiʻi fakatouʻosi.
“ʻOku fakahaaʻi ʻe he makamaile ko ʻení ʻemau hokohoko atu ʻemau tukupā ki hono fakafoki mo fakakau ʻo e anga fakafonuá, pea ʻokú ne fakaʻilongaʻi ʻa e kamataʻanga ʻo hono fakafoki ʻemau lea fakafonuá ki ha tuʻunga tatau ʻi he puleʻanga ʻo e Vahefonua Maui,” ko e lau ia ʻa e Pule Kolo ko Bissen.
Naʻe kamata ʻa e founga patiseti ʻo e FY 2026 ʻi Sepitema 2024 ʻaki ha ngaahi fakataha fakakomiuniti ʻe valu naʻe fakahoko ʻi he kotoa ʻo Maui, Molokaʻi mo Lānaʻi. Na’e faka’ilo ‘e he ngaahi fakataha ko ‘eni ‘a e ngaahi me’a mahu’inga ke fakamu’omu’a pea fakapapau’i ‘oku fakahaa’i ‘e he patiseti ‘a e ngaahi fiema’u mo e le’o ‘o e kakai ‘o e fonua.
Ko hono olá, ko e patiseti ‘oku fokotu’u ke fakapa’anga ‘e he vahefonuá ki he ta’u ka hoko maí ko e $1.512 piliona. ‘Oku ‘amanaki foki ‘a e vahefonua ke ma’u ‘a e $357.6 miliona ‘i he pa’anga tokoni pea kuo vahe’i ‘a e $121.2 miliona ‘i he pa’anga ‘oku tafoki ke hoko atu ‘a e ngaue mahu’inga ‘o e fakaakeake mei he fakatamaki lolotonga ia ‘oku toe fakalakalaka ‘a e tu’uloa taimi loloa, fakalelei’i ‘a e ngaahi langa fakalakalaka ‘i he vahefonua kotoa mo fakalakalaka ‘a e tu’unga ‘o e mo’ui ‘i he kotoa ‘o Nuiui.
Ngaahi me’a mahu’inga ‘o e patiseti fokotu’u FY 2026:
- Fakanonga tukuhau ki he koloa mo'oni: 'Oku 'ikai fokotu'u ha hiki ki ha fa'ahinga fa'ahinga, 'i he ngaahi koloa 'oku nofo'i 'e he kau 'ea 'oku nau sio ki ha fakasi'isi'i. ‘Oku kei tu’u pe ‘a e tukuhau si’isi’i taha, pea ‘e kei ‘i ai pe ‘a e ngaahi faka’ata ‘oku lolotonga ‘i ai ki he ngaahi totongi nofo taimi loloa, ngaahi kelekele kuleana mo e ngaahi koloa na’e faka’auha ‘i he vela ‘o ‘Aokosi 2023.
- Mo'ui fakapa'anga: 'Oku kei 'i he tu'unga fakapa'anga malohi 'a e Vahefonua mo ha tu'unga lelei 'aupito 'o e ngaahi ponite. Ko e sevesi mo’ua ‘oku fakafuofua ki he $76.5 miliona — ko e 6.2% pe ia ‘o e ngaahi fakamole ki he ngaue pea ‘oku ma’ulalo ange ‘aupito ia ‘i he 10% ‘oku fokotu’u ‘e he Vahefonua ‘iate ia pe.
- Mateuteu ki he ngaahi me’a fakatu’upakē: Kuo vahe’i ‘a e $25 miliona ki he Pa’anga Fakavavevave, pea ‘oku ‘i ai ‘a e palani ke fakatotolo’i ‘a hono fa’u ha pa’anga tauhi fakapa’anga ke toe fakamālohia ange ‘a e mateuteu mo e ngaahi malava ke tali.
- Pa’anga tokoni ‘a e CDBG-DR: Kuo ma’u ‘e he Vahefonua Maui ‘a e $1.6 piliona ‘i he pa’anga tokoni ki he Poloka Fakalakalaka Fakakomiuniti – Fakaakeake mei he Fakatamaki (CDBG-DR). ‘Oku ‘i ai ‘a e ta’u ‘e ono ‘a e Vahefonua ke fakahoko ‘aki ‘a e pa’anga ko ‘eni, pea ‘oku ‘i ai mo e ngaahi fakaloloa. ʻOku ʻi ai ha timi mateaki, ʻoku ʻi ai ha ngaahi lakanga mahuʻinga ʻe 10 kuo fakafonu pea ʻoku lolotonga vakaiʻi ha ngaahi tohi kole ʻe 75 ke poupouʻi ha kau ngāue ʻe toko 40 ʻoku tānaki atu.
- Malu ‘a e kakai: ‘Oku kau ‘i he ngaahi ‘inivesimeni ‘a hono fakalahi ‘o e letio ‘a e kau polisi, fakasipinga’i ‘a e ngaahi vakapuna ‘a e Potungaue Tamate Afí, mo e ngaahi tu’unga fo’ou ‘o e kau ngāue ‘a e MEMA ke fakalelei’i ‘a e fehokotaki mo e fetu’utaki mo e komiunitī.
Ko e patiseti fokotu’u ki he FY 2026 ‘oku fakatefito ia ‘i he ngaahi me’a tefito ‘e tolu ‘oku fakamu’omu’a:
1. Fale ʻo Kamaʻāina .
- ‘Oku fokotu’u atu ‘a e pa’anga ‘oku laka hake he $40 miliona ‘i he Tukuhau Fakalukufua ki he ngaahi langa fakalakalaka ‘o e vai mo e vai ‘uli ke poupou’i ‘aki ‘a e ngaahi fale.
- Ko e $32.5 miliona (5% ‘o e pa’anga tukuhau ‘o e koloa mo’oni) ‘oku vahe’i ia ki he Pa’anga Tokoni ki he Fale ‘oku Lava ke Totongi—‘o laka hake ia ‘i he 3% ‘o e si’isi’i taha ‘o e charter.
- Ko e ngaahi poloseki langa fale ‘e hongofulu mā ua, ‘a ia ko e ‘iuniti fakakātoa ‘e 843, ‘oku fokotu’u ke fakapa’anga ‘i he FY 2026.
- ʻOku palani ha poloseki langa fale foʻou ʻoku lava ke maʻu ʻi Lānaʻi.
- Na’e meimei ‘iuniti ‘e 620 na’e fakakakato ‘i he ta’u kuo’osi, pea ‘oku laka hake he ‘iuniti ‘e 1,200 ‘oku ‘amanaki ke toe ‘i he ta’u ‘e ua ka hoko mai, ‘o ‘ikai kau ai ‘a e ngaahi poloseki langa fale ‘e fakapa’anga ‘e he CDBG-DR.
- Ko e ngaahi ʻinivesimeni tefito ʻi he ngaahi langa fakalakalaká ʻoku kau ai ʻa e Fakalahi ʻo e Hala Waiʻale mo e fakaleleiʻi ʻo e ngaahi fale fakamaʻa vai ʻuli ʻi Maui Lotolotó.
2. Fakaakeake mo e Moʻui Lelei .
- Hokohoko atu ʻa e poupou ki he ngaahi hoa ngāue ʻoku ʻikai ke nau fakatupu paʻanga ʻoku nau ʻoatu ʻa e ngaahi ngāue mahuʻinga ki he moʻui leleí, akó, mo e fakasōsialé.
- Fakapa'anga ki he Polokalama Paaki Malu mo e ngaahi ngaue fakafaito'o ki he kau nofo ta'e'api.
- $1 miliona ki ha faʻunga malumalu foʻou ʻi he Paʻake ʻOne ʻAliʻí (Molokaʻi) pea $1.1 miliona ki ha fakaleleiʻi ʻo e paʻaké mo e ADA ʻi Maui Hahaké.
- Ko e ngaahi fokotu'utu'u fefononga'aki 'oku kau ai ha pasi 'uhila fo'ou ki he Faingamalie Faka'ekonomika 'o Maui mo e pa'anga ke sivi'i ha sisitemi vakapuna 'e lava ke ma'u 'e he Vahefonua.
- ʻE fakalahi ʻa e ngaahi feinga fakalakalaka fakaʻekonōmiká ʻo fakafou ʻi he ngaahi ʻinivesi ʻi he ngaahi meʻa kehekehe, fakalakalaka ʻo e kau ngāué, akó, mo e fakatotoló —ʻo poupouʻi ha ʻekonōmika tuʻuloa maʻá e ngaahi toʻutangata ʻi he kahaʻú.
3. Ngaahi Koloa Fakafonua mo Fakanatula .
- ʻI he tatali ki he paʻanga fakapaʻanga ʻa e puleʻangá, ʻoku feinga ʻa e Vahefonuá ke maʻu ha ʻeka ʻe 423 ke fakafehokotaki ʻaki ʻa Pōhākea (Māʻalaea Mauka) ki he ʻoseni—ʻo poupouʻi ʻa hono fakafoki ʻo e ʻaá mo hono tokangaʻi ʻo e vai ʻuhá.
- Fengaue’aki mo e Kautaha Kolo ‘o Mā’alaea ke palani ha sisitemi vai ‘uli fakavahefonua.
- Fakapa'anga ki ha ako ki he vai 'uli 'o e Upcountry.
- Laka hake he $10.5 miliona ʻi he ngaahi tokoni kuo fokotuʻu ki he ngoue fakalotofonuá, ngaohi meʻakaí, mo hono tokangaʻi ʻo e fanga manú.
“Ko e patiseti ko ʻení ko ha palani ia ki he kahaʻu ʻo e Vahefonua Maui — ʻoku makatuʻunga ʻi he kahua mo e kuleana ,” ko e lau ia ʻa e Pule Kolo ko Bissen. “ʻI he poupou ʻa ʻemau Fakataha Alēleá mo ha tukupā fakataha ki homau koló, ʻoku mau laka atu ki muʻa ʻi he uouangataha, taumuʻa mo e ʻaloha — ʻo fakatapui ke langa hake ha Maui Nui ʻoku mālohi ange maʻá e ngaahi toʻutangata ka hoko maí.”
Ko e patiseti kakato ‘oku fokotu’u ki he FY 2026 ‘oku ma’u ia ‘i he uepisaiti ‘a e Vahefonua Maui ‘i he www.mauicounty.gov/budget . Ke vakai ki he fokotuʻu patiseti ʻo e FY 2026 ʻi he ʻinitanetí, ʻaʻahi ki he peesi Facebook ʻa e Vahefonua Mauí pe www.akaku.org pea lomiʻi ʻi he Channel 53.

Senitā Ngofua Fakaakeake ʻa e Vahefonua Mauí
Ko ha maʻuʻanga tokoni mahuʻinga kiate kinautolu ʻoku nau fekumi ke toe langa ʻi he ngaahi feituʻu naʻe uesia ʻe he velá ʻi Lahaina mo Kula ʻi heʻenau folau ʻi he founga fakangofuá mo fai ʻa e sitepu hokó ki he foki ki ʻapí.
Senitā Ngāue Fakavahefonua ʻo Mauí
110 Hala ʻAlaihi, Suite 207
Monite ki he Falaite: 8 pongipongi ki he 4 efiafi