Naʻe fanongo ʻa e Komisoni Palani ʻa Maui mei he kau fakamoʻoni ʻe toko laui hongofulu he ʻaho ní ʻi heʻene kamata ke vakaiʻi ʻa e lao fokotuʻu ʻa e Pule Kolo ko Richard Bissen ke faʻu ha lisi fale ʻoku fie maʻu fakavavevave maʻá e kau hao ʻi he vela ʻo e vaotaá mo e kakai fakalotofonua kehe ʻi he vahefonuá kotoa ʻaki hono fakatonutonu ʻa e Lao ʻo e Vahefonuá ʻoku puleʻi ʻaki ʻa e Transient Vacation properties Adispart Rent- (TVR Part Rent-).

Ko e fokotu'u lao 'a e Pule Kolo Bissen, na'e fakahoko 'i he mahina kuo'osi ki he Fakataha Tokoni 'o e Vahefonua, 'oku ne ui ke fakafoki 'a e ngaahi koloa kotoa pe 'o e Apartment-District ki honau fakataumu'a ke faka'aonga'i taimi loloa, to'o 'a e tukukehe 'oku 'oatu ki he ngaahi koloa na'e langa pe fakangofua kimu'a 'i he 1989 (Lisi 'o e Minatoya) pea ta'ofi kakato 'a hono faka'aonga'i 'o e Vahefonua TVR 'i he A. Mei he fakakatoa ʻo e ngaahi TVR ʻe 13,700 ʻi he Vahefonua Maui, ʻe malava ke uesia ʻe he lao ko ʻení ʻa e ʻiuniti ʻe 7,100 ʻoku tuʻu tefito ʻi he Hihifo mo e Tonga ʻo Maui.

“ʻOku mau ʻiloʻi ko e lao ko ʻení ko ha konga pē ia ʻo e solová, pea ʻe fie maʻu foki ke mau fakatotoloʻi ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni tukuhau fakatuʻupakē mo e ngaahi liliu fakasoné ke poupouʻi ʻemau taumuʻa ke faʻu ha ngaahi fale taimi lōloa lahi ange,” ko e lau ia ʻa Pule Kolo ko Bissen. “Ko e fuofua sitepu pē ʻeni ʻi ha founga ʻe kau ai ʻa e fakakaukauʻi ʻo e ngaahi fakakaukau ʻa e komiunitií, fakatotolo ki he uesia fakaʻekonōmiká, mo e ngaahi liliu ʻe ala hoko ki he tuʻutuʻuni tukuhaú mo e fakasoné, ka kuo tau aʻu ki ha tuʻunga ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo hokohoko atu hono fakamuʻomuʻa ʻo e ngaahi ʻinivesimeni ʻi tuʻapuleʻangá ʻi he ngaahi fie maʻu ʻa hotau kakaí.”

ʻOku fakafuofua ki he TVR ʻe 13,700 ʻi he Vahefonua Maui, pea ʻe malava ke uesia ʻe he lao ko ʻení ha ʻiuniti ʻe 7,100, ʻoku ʻiloa foki ko e lisi ʻo e Minatoya. Ko e lao ko eni ‘oku tefito ‘ene tokanga ki he ngaahi ‘iuniti ‘i he Hihifo mo e Tonga ‘o Maui, pea ‘oku fakataumu’a ke ‘ilo’i ‘a e ngaahi ‘iuniti ‘oku fe’unga taha ki he ngaahi fale nofo’anga taimi loloa.

“Ko ‘emau faingata‘a‘ia fakafalé ‘oku tupu ia mei he ngaahi ‘īsiu fihi lahi ‘a ia kuó ne pole‘i homau koló ‘i ha ngaahi hongofulu‘i ta‘u lahi,” ko e fakatokanga ia ‘a e Pule Kolo ko Bissen. “Ko ha nunuʻa ʻeni ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo tali. Kuo motuhi 'a e sisitemi, pea fuoloa 'a e liliu. Pea neongo ko e lao fokotu’u ko ‘eni ko e konga pe ia ‘o e ‘ekuasi, kuo pau ke tau kei kumi ki ha ngaahi founga fo’ou ke fakalelei’i ‘aki ‘etau faingata’a’ia fakafale.”

‘E fakahoko ‘e he Kautaha Fakatotolo Faka’ekonomika ‘a e ‘Univesiti ‘o Hawaii (UHERO) ha ako ki he uesia faka’ekonomika ‘o e lao ko ‘eni ‘a ia ‘e ‘omai ai ha vavalo mo e ‘analaiso ‘oku fakataumu’a mo ako ‘o e lao ko ‘eni. Na‘e tukuange mai ‘e he UHERO ha ‘analaiso he ‘aho ní ‘o fakahaa‘i ai ko e lao ko ení “te ne fakalahi ‘a e sitoka fale nofo‘anga taimi lōloa ‘i Maui ‘aki ‘a e peseti ‘e 13, ‘o fakafofonga‘i ai ha tupu lahi ‘i he ngaahi fale ‘oku ‘i aí.”

Fakatatau ki he fakamatala tukuhau koloa mo'oni 'a e Vahefonua Maui, fakafuofua ki he peseti 'e 85 'o e kau ma'u TVR 'e malava ke uesia 'oku 'i ai 'enau ngaahi tu'asila meili 'i tu'a mei he siteiti. ‘I he ngaahi ‘api ‘e 6,914 ‘i Maui pea 246 ‘i Moloka’i, ko e peseti ‘e 87 ‘oku ngaue’aki ia ko e ngaahi ‘api nofo totongi taimi nounou ‘a e TVR (STR). Ko e peseti pē ʻe 2 ʻoku lisi ko e ngaahi ʻapi nofo totongi taimi lōloa, ʻo peseti ʻe 7 ʻoku nofoʻi ʻe he ʻea ʻo e ʻapí pea peseti ʻe 4 ko e ngaahi ʻiuniti taimi vahevahe. Ki ha fakamatala lahi ange, kau ai ha mape 'o e ngaahi fale TVR 'oku uesia mo e ngaahi fakamatala fekau'aki mo e TVR, 'a'ahi ki he https://app.helpingmaui.org/data/mina .