ʻo Sānuali, 2025
Tukuange mai e ola 'o e Savea ki he Tu'unga 'o e Mo'ui 'a e Vahefonua Maui
Naʻe tukuange mai ʻe he Potungāue Palani ʻa e Vahefonua Maui ʻi he ʻaho ni ʻa e ola mei he Savea ki he Tuʻunga ʻo e Moʻui ʻa e Vahefonua Maui, ʻa ia ʻe tokoni ia ki hono fakaʻilo ʻo e feinga ʻa e potungāué ke fakahoko ʻa e Palani Lahi ʻa e Vahefonuá.
Naʻe fakatahatahaʻi ʻe he lipooti ʻo e Savea ki he Tuʻunga ʻo e Moʻuí ʻi he Vahefonua Maui ʻa e ngaahi ola mei he kakai ʻo e Vahefonua Maui ʻe toko 661 naʻe fili tuʻumaʻu ʻa ia naʻa nau kau ʻi he savea naʻe fakahoko ʻi he ʻaho 13 ʻo Sepitema ki he ʻaho 20 ʻo ʻOkatopa, 2024.
Ko e ngaahi tali ‘a e kau ma’u fakataha ‘e tokoni ia ki he Potungaue Palani ke mahino lelei ange ki he fakalakalaka fakalukufua ‘a e Vahefonua ‘i hono fakahoko ‘o e Palani Lahi, ‘a ia ‘oku kau ai ‘a e Palani Tu’utu’uni Fakavahefonua, ngaahi palani ‘o e motu mo e ngaahi palani fakakolo. ʻOku hoko ʻa e palaní ko ha palani taimi lōloa mo fakalūkufua ki he ʻulungaanga fakatuʻasino, fakaʻekonōmika, ʻātakai mo fakafonua ʻo e Vahefonua Mauí.
Na’e fai ki he kau tali ‘a e ngaahi fehu’i ‘o kamata mei he ngaahi a’usia fakafo’ituitui ‘i he tu’unga ‘o e mo’ui ki hono fakafuofua’i ‘o e ngaahi sevesi ‘a e pule’anga, ‘o ngaue’aki ‘a e me’afua ‘o e Masiva, Totonu Pe, Lelei pe Lelei ‘aupito. Na'e fakakulupu 'a e ngaahi ola 'o fakatatau ki he feitu'u 'o e komiuniti mo e ngaahi fakaikiiki fakatemokalati kehe.
Ko e ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe maʻu mei he Savea ki he Tuʻunga ʻo e Moʻuí ʻi he Vahefonua Mauí ʻoku kau ai ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:
- ‘I hono ‘eke ange pe te nau fakafuofua’i fēfē ‘enau tu’unga fakalūkufua ‘o e mo’uí, ko e peseti ‘e 80% ‘o e kau tali na’a nau pehē ko e mo’ui ‘i he ‘aho ní ‘oku Totonu pē (31%) pe Lelei (49%). Naʻe tali ʻe he peseti ʻe hongofulu ʻoku Maʻongoʻonga, ka ko e peseti ʻe 11 naʻa nau pehē ʻoku Masiva. Ko e kakai mei he ngaahi feitu‘u ‘oku lahi ange ‘a e tukui koló, ‘oku si‘i ‘a e kakaí na‘a nau fa‘a lipooti ‘a e ngaahi tu‘unga mo‘ui mā‘olunga ange ‘i he kakai mei he ngaahi feitu‘u ‘oku lahi ange ai ‘a e kakaí.
- ‘I hono ‘eke ange pe ko e ha ‘a e me’a lelei taha ‘i he mo’ui ‘i he Vahefonua, ko e tali ‘oku ma’olunga taha ko e Anga Fakafonua mo e Komiuniti (46%), pea hoko atu ki ai ‘a e ‘Atakai Fakanatula (23%) pea mo e To’onga Mo’ui mo e Vave ‘o e Mo’ui (19%).
- ‘I hono fakafepaki’i, ‘i hono ‘eke ange ‘a e me’a kovi taha ‘i he mo’ui ‘i he Vahefonua, ko e tali ‘oku ‘i ‘olunga taha ko e ‘Ikonomika mo e Fakamole ‘o e Mo’ui (40%), pea hoko atu ki ai ‘a e Ngaahi Me’a Fakasosiale mo e Tokolahi (19%) pea mo e Ngaahi Ngaue Lalahi mo e Ngaahi Ngaue (16%).
- ʻI hono kole ange ke nau fakafuofuaʻi ha lisi ʻo e ngaahi ngāue fakapuleʻanga ʻe 26 ʻe lava ke fakakaukauʻi ʻi he malumalu ʻo e puleʻanga fakalotofonuá mo e puleʻanga fakasiteití, ko e ongo meʻa naʻe fakafuofuaʻi maʻolunga tahá ko e tānaki veve mo e ngāue ki he tāmate afí; ko e ngaahi meʻa naʻe fakafuofuaʻi maʻulalo tahá ko e maʻu ʻo e ngaahi falé mo e lava ke maʻú.
- ‘I he fakalukufua, na’e fakafuofua’i ‘a e ngaahi sevesi ‘a e pule’anga fakalotofonua ‘i he lotolotonga ‘o e me’afua ko e Lelei.
Naʻe kamata ʻe he Potungāue Palani ʻa e Vahefonuá ʻi he konga kimuʻa ʻo e 2020 ha aleapau ki ha savea ki he Tuʻunga ʻo e Moʻuí, ʻa ia naʻe ʻuluaki toloi ʻe he mahaki fakaʻauha fakamāmani lahí pea toki toloi ʻe he vela ʻo e vaotā ʻi Maui ʻi he 2023. Naʻe aleapau ʻa e Vahefonuá mo e Anthology Research, ko ha kautaha fakatotolo fakamāketi ʻoku tuʻu ʻi Hauaiʻi, ke nau fakahoko ʻa e saveá. Naʻe kamata ia ʻi he konga kimui ʻo e 2024, lolotonga ha taimi naʻe kei hiki ai ha kakai tokolahi ʻo Lahaina, pea naʻe faingataʻaʻia ʻa e ʻikonomiká.
Ke vakai ki he ola ʻo e saveá, ʻaʻahi ki he https://www.mauivahefonua.gov/2820/Savea-ʻo e-Tuʻunga-ʻo-e-Moʻuí . Ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e Palani Lahí, ʻaʻahi ki he uepisaiti ʻa e Potungāue Palaní ʻi he https://www.mauicounty.gov/2016/Vahe---Fakahoko-ʻo e Palani .

Senitā Ngofua Fakaakeake ʻa e Vahefonua Mauí
Ko ha maʻuʻanga tokoni mahuʻinga kiate kinautolu ʻoku nau fekumi ke toe langa ʻi he ngaahi feituʻu naʻe uesia ʻe he velá ʻi Lahaina mo Kula ʻi heʻenau folau ʻi he founga fakangofuá mo fai ʻa e sitepu hokó ki he foki ki ʻapí.
Senitā Ngāue Fakavahefonua ʻo Mauí
110 Hala ʻAlaihi, Suite 207
Monite ki he Falaite: 8 pongipongi ki he 4 efiafi