ʻOku fakalahi ʻe he Potungāue Moʻui ʻa Hauaiʻí (DOH) ʻa e siofi mo e sipinga ʻo e ʻeá ʻi Lahaina mo Olowalu ʻi he kamata hono toʻo ʻo e ngaahi veve ʻo e Vahe II. Ko e fakalahi ‘o e siofi mo e sipinga ‘o e ‘ea ‘oku fakahoko ia ke fakapapau’i ‘oku ‘ikai ke uesia lahi ‘e he ngaahi ngaue ki hono to’o ‘o e veve ‘a e US Army Corps of Engineers (USACE) ‘a e tu’unga ‘o e ‘ea. ‘E hokohoko atu ‘a e sipinga mo e siofi ‘i he lolotonga ‘o e ngaue ki hono to’o ‘o e veve.

“Ko e siofi ‘o e ‘ea taimi mo’oni mo e sipinga ‘o e ‘ea ‘e ‘oatu ai ki he komiuniti ha ngaahi fakamatala lahi ange pea tokoni ki he potungaue ‘i hono sivi’i pe ‘oku uesia ‘e he to’o ‘o e veve pe ngaahi ngaue kehe ‘a e tu’unga ‘o e ‘ea,” ko e fakamatala ia ‘a e Tokoni Talekita ki he Mo’ui ‘a e ‘Atakai ko Kathleen Ho. “Na’e fakahoko ‘e he DOH ‘a e sipinga tatau ‘i Kula pea ‘ilo’i na’e ‘ikai ke uesia lahi ‘e he to’o ‘o e ngaahi veve ‘a e tu’unga ‘o e ‘ea. Ka neongo ia, 'oku mahu'inga ke manatu'i 'oku fakahaa'i 'e he siofi 'o e 'ea mo e sipinga 'o e tu'unga lelei 'o e 'ea 'o e ambient 'i he taimi na'e tanaki ai 'a e ngaahi sipinga. ‘I he taimi ‘oku ‘i ha feitu‘u ‘oku uesia ai, ‘a ia ‘e lava ke fakatupunga ai ‘e he ngaahi ngāue fakama‘á ‘a e efuefu mo e efuefu fakatu‘utāmaki ke ‘alu ‘i he ‘eá pea ‘e lava ke ma‘olunga ‘a e fakatu‘utāmaki ‘o e ‘asi ki aí, ‘oku totonu ke tui ‘e he kakaí ha me‘a fakapuli mata N95 pe ‘oku ma‘olunga ange hono tu‘ungá mo ha ngaahi me‘angāue malu‘i fakafo‘ituitui kehe.”

Kuo lolotonga fokotu'u 'e he DOH 'a e ngaahi me'a siofi 'ea taimi mo'oni 'e 40 fakakatoa mo e ngaahi me'a sivi 'ea 'i Lahaina mo Olowalu. Naʻe fakahoko ʻe he kau ngāue ʻa e DOH ha toe ngaahi meʻa siofi ʻea taimi moʻoni ʻe fā ʻi he ʻaho 18 ʻo Sanuali pea ʻe hokohoko atu hono fakalahi ʻo e netiueka siofi ʻea ʻo Maui ʻi he fakalahi mo hokohoko atu ʻa e ngāue ki hono toʻo ʻo e veve ʻa e USACE.

'Oku fua 'e he ngaahi monitoa taimi mo'oni 'a e PM 2.5, ko e ngaahi me'a 'oku 0.0025 milimita pea si'isi'i ange 'i he lahi ('oku liunga 30 nai 'a e si'isi'i ange 'i he diameter 'o ha fulufulu'i tangata) 'e lava ke hoko ko ha konga 'o e efu, efu, kohu, mo e 'uli 'o e 'ea.

'Oku ma'u 'a e ngaahi fakamatala mei he ngaahi me'a faka'ata 'o e 'ea taimi mo'oni 'i he https://fire.airnow.gov/ . 'Oku toe ma'u foki 'a e fakamatala 'o e 'ea-lelei 'i he ngaahi polokalama fe'ave'aki paati 'o e paati hono tolu hange ko e iQAir AirVisual app.

Ko e ngaahi me'a 'oku 'uli'i 'a e hoha'a, hange ko e ngaahi ukamea hange ko e lead pe arsenic, 'oku nau piki ki he ngaahi konga 'o e efu mo e efu 'oku lesisita ko e PM 2.5. Koe'uhi ko 'eni, 'e lava ke faka'aonga'i 'a e siofi 'o e 'ea ki he PM 2.5 ko ha faka'ilonga ki he siofi 'o e 'uli. Kapau 'oku 'ikai ke ma'olunga ange 'a e ngaahi fua 'o e PM 2.5 'i he ngaahi tu'unga angamaheni 'o e baseline, pea 'oku 'ikai ke 'i he 'ea 'a e efu mo e efu mei he ngaahi feitu'u 'oku uesia mo honau ngaahi me'a 'oku fekau'aki mo ia, 'i ha fa'ahinga lahi 'e lava ke fua 'e lau 'oku fakatu'utamaki. Ko e ma'olunga 'o e PM 2.5 'e lava foki ke fakatupu ia 'e he 'ea 'o e me'alele, kohu 'o e chimney, tunu/ifi 'o e me'akai 'i tu'a, mo e ngaahi ngaue hange ko e ngaue 'i he loto'aa mo e 'akau 'o e 'akau.

‘I he ‘aho 14 ‘o Sanuali, na’e kamata foki ai ‘e he DOH ‘a hono fakahoko ‘o e ngaahi sipinga ‘o e ‘ea ‘i Lahaina ke sivi’i ‘a e ngaahi me’a pau ‘oku ‘uli ‘i he ‘ea. Hili hono fakakakato 'o e sipinga, 'oku 'ave 'a e ngaahi sipinga ki ha fale fakatotolo fakakemi kuo fakamo'oni'i ke 'analaiso. Koe'uhi ko e taimi 'o e liliu 'o e lapi, 'oku 'amanaki ke 'uluaki lipooti 'a e sipinga 'i Fepueli.

'E hokohoko atu hono fakahoko 'o e siofi 'o e 'ea, sipinga, mo e sivi 'i Lahaina ki he PM 2.5, PM 10, 'asipesito, mo e ngaahi ukamea, kau ai 'a e 'enitimoni, 'aseniki, peliume, peliliume, katimiume, kolomiume, kopaleti, kopa, taki, manganisi, molipiteniume, nikele, seniliume, seniliume. ‘E ‘oatu ‘e he DOH ‘a e ngaahi lipooti sipinga ke ma’u ‘e he kakai ‘i he taimi ‘oku nau ma’u ai.