'I ha sitepu mahu'inga ki hono fakalahi 'o e malava 'o e pule'i 'o e veve 'o Maui, kuo fakahoko 'e he Vahefonua 'o Maui ha ngaahi aleapau fakangatangata mo ha va'a 'o e Nan, Inc., Hawai'i 'a e kautaha langa lahi taha, 'oku 'a e kakai fakalotofonua, ke fakatau 'a e fakafuofua ki he 'eka 'e 49 'o e kelekele na'e keli kimu'a adcentja be 'a e 30. Ko e Lingiʻanga Vele ʻo Maui Lotolotó. Ko e kelekele ‘eka ‘e 30 ‘e ma’u ia ‘i he ‘osi ‘a e ngaahi ngaue keli maka. Ko e ngaahi aleapau $4 miliona, ʻoku tatali ki hono fakangofua ʻe he Fakataha Alēlea ʻo e Vahefonua Mauí, ʻoku fakataumuʻa ia ke maʻu ha feituʻu feʻunga mo taimi lōloa ke liʻaki ai ʻa e ngaahi veve mei he Vela ʻo e Vaoʻakau ʻi Lahaina ʻi ʻAokosi 2023 pea mo fakaleleiʻi ʻa e ngaahi fie maʻu ʻo e motú ki he lingiʻanga veve ʻi he kahaʻú.

Hili e vela fakaʻauha ʻi Lahaina Wildfires, naʻe leʻo lahi ʻa e kau mēmipa ʻo e koló ʻi heʻenau poupou mālohi ki hono fakanofo ʻo e Lingiʻanga Veve ʻo Maui Lotolotó ko e feituʻu tuʻumaʻu ia ke liʻaki ai ʻa e ngaahi veve ʻo e fakatamakí. Ko e Central Maui Landfill, ko e lingiʻanga veve fefeka lahi pē ia ʻe taha ʻi he motú, naʻe ʻosi fehangahangai ia mo e fakangatangata ʻo e ivi kimuʻa pea toki hoko ʻa e ngaahi velá. Ko e ngaahi veve pē ʻo e vela vaotaá te ne fakaʻaongaʻi ʻa e meimei taʻu ʻe ua ʻo e feituʻu ʻoku maʻu ʻi he lingiʻanga veve, ʻo tuku ai ʻa Maui mo e ngaahi fili ʻoku fuʻu fakangatangata ki hono liʻaki ʻo e veve.

“Ko hono ma‘u ‘o e ngaahi koloá ni ‘okú ne ‘ai ai ke mau lava ‘o ma‘u ha feitu‘u faka‘osi ke li‘aki ai ‘a e ngaahi veve ‘o e vela ‘o e vaotaá pea ‘oku toe ‘omai ai ‘a e ngaahi ta‘u ‘o e lahi ange ‘o e ngaahi veve ‘o e lingi‘anga veve, ‘o fakamālohia ai ‘a e tu‘unga fakafepaki ‘o homau koló,” ko e fakamatala ia ‘a e Pule Kolo ko Richard Bissen. “ʻOku mau houngaʻia ʻi he loto fiemālie ʻa e Nan, Inc. ke ʻoatu ʻa e kelekelé ʻi ha totongi totonu, ʻo tokoniʻi kimautolu ke mau tokangaʻi ʻa e ngaahi fie maʻu fakaakeake vivilí mo feau ʻa e ngaahi fie maʻu taimi lōloa ʻa homau motú mo hono kakaí.”

‘Oku lolotonga teuteu ‘a e Potungaue Pule’i ‘o e ‘Atakai (DEM) ke kamata ‘a e tisaini mo e langa ‘o e feitu’u tu’uma’u ke li’aki ai ‘a e veve ‘o e fakatamaki. “Kuo mau fakavavevaveʻi ʻa e ngaahi feinga ke maʻu ha feituʻu feʻunga ki he ngaahi veve ʻo e fakatamakí,” ko e lau ia ʻa e Talēkita ʻo e DEM ko Shayne Agawa. “ʻOku ʻomi ʻe he kelekele ko ʻení kiate kimautolu ha ngaahi hongofuluʻi taʻu ʻo e malava ke lingiʻanga veve, ʻo fakapapauʻi ʻoku mau maʻu ʻa e feituʻu ke tokangaʻi ai ʻa e veve ʻi ha founga tuʻuloa ʻi he kahaʻú.”

Makehe mei hono fakalahi ‘o e ngaahi lingi’anga veve, na’e fakamamafa’i ‘e Agawa ‘e poupou’i ‘e he ‘eka ‘oku toe lahi ange ‘a e ngaahi feinga tokanga’i ‘o e veve ‘oku fakakaukau’i ‘a e ‘atakai. "'I he ma'u ko 'eni, te tau lava 'o fakalahi 'a e toe ngaue'aki, composting, mo e ngaahi polokalama veve-ki he-malohi, poupou'i 'etau taumu'a ke fakatafoki 'a e veve lahi ange mei he lingi'anga veve."

Nan, Inc., naʻe fokotuʻu ʻi Honolulu ʻi he 1990, ʻoku taukei ʻi he langa kimuʻa, aleapau fakalūkufua, mo e langa tisaini-langa ʻi Hauaiʻi. Naʻe pehē ʻe Nan Chul Shin, Nan, Inc. “ʻOku mau houngaʻia ʻi heʻemau tokoni ki he fakaakeake ʻo Lahaina pea ke poupouʻi ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa Maui ʻi he kahaʻú ʻaki ʻa e aleapaú ni, ʻo fakatupu ai ha ola lelei ki he komiunitií mo e ʻātakaí fakatouʻosi. ‘Oku mau hounga’ia foki ‘i he poupou mo e fengaue’aki ‘a ‘emau tokotaha nofo totongi ‘i hono poupou’i ‘a e feinga ‘a e Vahefonua ke a’usia ‘a e ola ko ‘eni.”

Ko e taumu'a kimu'a 'a e Vahefonua ke eminent domain ha konga kelekele 'eka 'e 20 'oku ma'u fakafo'ituitui 'e he Komar Maui Properties kuo tuku ia 'o tatali ki he faingamalie ke laka ki mu'a mo e ma'u 'o e Nan, Inc. Ko e koloa fo'ou ko 'eni 'oku ma'u 'oku ne 'omai ha hala 'oku toe fakapotopoto ange, mo lelei ange ki mu'a ki hono fakalelei'i 'o e fakalahi 'o e Central Maui Landfill mo hono 'oatu 'o e PDS ki he ngaahi veve 'o Lahaina.

Ko e ma’u ko ‘eni ‘oku ne faka’ilonga’i ‘a e nga’unu mahu’inga ki he fakaakeake ‘a Maui pea mo e tu’uloa ‘o ‘ene ngaahi sisitemi tokanga’i ‘o e veve, ‘o fakamamafa’i ai ‘a e mahu’inga ‘o e ngaahi hoa ngaue ‘i hono tokanga’i ‘o e ngaahi fiema’u ‘a e motu lolotonga mo e kaha’u.

‍